Carnitine, beta oksidasyon sürecinde uzun zincirli yağ asitlerinin mitokondrilere taşınmasında temel rol oynayan aminoasit benzeri bir bileşiktir.
L-carnitine uzun zincirli yağ asitlerinin mitokondrilere taşınmasını ve mitakondrilerde oksidasyonun başlaması sürecini hızlandırarak yağ metabolizmasını kolaylaştırıcı bir moleküldür.
Her ne kadar l-carnitine’in işlevi başka hiçbir molekül tarafından gerçekleştirilemese ve l-carnitine’în alternatifi yok gözükse de, carnitine beslenmenin temel bir öğesi değildir, çünkü vücut bu molekülü yeterli düzeyde kendi üretebilmektedir.
Yalnız bazı genetik rahatsızlıklar ve yetersiz protein alımı gibi durumlarda bu molekülün lysine ve methionine aminoasitlerden biosentezi (üretilmesi) yeterli düzeyde olmaz. Bu gibi durumlarda dışarıdan carnitine desteği alınması önerilir.
Özellikle erken doğmuş bebeklere dışarıdan carnitine desteği verilmesi önemlidir. Özellikle yağ asidi oksidasyonunda oynadığı rolden ötürü, carnitine türevli ek besinler yağ yakma amaçlı olarak sıkça kullanılmaktadır.
Hayvansal kökenli gıdalar da önemli oranlarda l-carnitine içerirler.
Mesela bir porsiyon peynir, tavuk veya balık 3-4 mg l-carnitine içerirken, yine bir porsiyon biftek 80 mg’dan fazla l-carnitine içerir.
Piyasada carnitine’in 3 formu genel olarak yaygındır:
- L-carnitine, acetyl-l-carnitine ve propionyl-l-carnitine
- Acetyl-l-carnitine’in 72,3%’ü L-carnitine içerirken, propionyl-l-carnitine’deki L-carnitine oranı 68,8%’dir.
- Acetyl-l-carnitine ve propionyl-l-carnitine alımlarında vücut, acetyl ve propionyl gruplarını etkin biçimde L-carnitine’den ayırabilmektedir.
Carnitine’in güvenirliğinin değerlendirildiği klinik çalışmalarda net L-carnitine alım miktarı hesaplanmış ve değerlendirmeler bunun üzerinden yapılmıştır.
Yapılan deneylerde carnitine alımı ağızdan gerçekleşmiştir. Carnitine’in güvenirliğinin ölçülmesi amacıyla çeşitli hastalıkları olan insanlar üzerinde birçok deney yapılmıştır.
Bu deneylerin bazılarında aşağıdaki dozajların güvenilirliği ölçülmüştür:
6000 mg/day (Iliceto et al., 1995)
100 mg/kg/day (Van Oudheusden and Scholte, 2002)
100 mg/kg/day (Ellaway et al., 1999)
4000 mg/day (Benvenga et al., 2001)
3000 mg/day (Iyer et al., 1999)
3000 mg/day (Loster et al., 1999)
2732 mg/day (Lenzi et al., 2004)
2196 mg/day (Brooks et al., 1998)
2196 mg/day (Turpeinen et al., 2000)
50 mg ALCAR/day (Torrioli et al., 1999)
2064 mg/day (Dal Lago et al., 1999)
Bu deneylerin hiçbirinde carnitine alımının istatistiksel olarak anlamlı olarak nitelendirilebileceği bir yan etkiye rastlanmamıştır.
Deneyler sonucu gözlenen olumsuz sonuçlardan dikkat çekici olanı, yüksek dozajlı alımlarda vücuttan veya ürinden gelen hoş olmayan balık kokusuna benzeyen kokudur. (Bunun nedeninin de L-carnitine içeriğindeki trimethlyamine olabileceği düşünülmüştür)
Yine de yukarıdaki deneysel çalışmaların günlük 2000 mg dozajının yukarısında olanlarında, deney grubunun küçüklüğü nedeniyle kesin güvenilirlik yargısına varmak için yeterli delil yoktur. Ayrıca bu deneylerin hasta bireyler üzerinde yapılması, sağlıklı bireylerde de aynı sonuçların oluşacağını garanti etmez diye düşünülebilir. Ancak deneylerdeki bireylerin çok farklı ve çeşitli/birbirinden bağımsız hastalıklara sahip olmaları ve l-carnitine alımının güvenli olduğu sonucunu ortaya koymaları, aynı sonucun sağlıklı bireyler için de geçerli olduğu sonucunu ortaya koymaktadır. Bugün, carnitine desteğinin yağ yakımına ve vücudun enerji dengesine olumlu etkilerini destekleyen birçok araştırma halen yürütülmektedir. Bu konuda artan araştırma sayısıyla paralel, carnitine’in besin desteği olarak kullanımı da yaygınlaşmaktadır.
Özetle, carnitine kilo kaybını ve sporcu beslenmesini destekleyen dietsel ek besinler arasında son zamanlarda popülaritesini gittikçe artırmaktadır. Carnitine’in yağ yakımına ve enerji dengesine etkisini inceleyen birçok klinik araştırma yapılmıştır.
Yapılan araştırmalar sonucunda günlük 2000 mg’a kadar uzun süreli l-carnitine alımının güvenli olduğuna dair önemli belirtiler bulunmuştur. Günlük 2000 mg’ın yukarsında yapılan l-carnitine alımlarında da hiçbir yan etki gözlemlenmese de, bugüne kadar yapılmış olan araştırmaların sayısı 2000 mg yukarsındaki uzun vadeli carnitine alımlarının güvenli olduğu sonucunu çıkartmamız için yeterli değildir.
Çeviren: Bonatschi
